การโอนที่ดินให้เป็นที่สาธารณประโยชน์

ที่สาธารณประโยชน์  หมายถึง  ที่ดินที่ประชาชนโดยทั่วไปสามารถใช้ประโยชน์ร่วมกันได้ อันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินประเภทหนึ่ง  ตามที่บัญญัติไว้ใน  ป.พ.พ. มาตรา  ๑๓๐๔ วรรคสอง ซึ่งมีที่มาหรือบ่อเกิดแห่งที่สาธารณประโยชน์ได้  ๓  ประการ  คือ

๑)  เกิดขึ้นโดยธรรมชาติ  เช่น  แม่น้ำ  ลำคลอง  เป็นต้น

๒)  เกิดขึ้นโดยสภาพการใช้  เช่น  ที่เลี้ยงสัตว์สาธารณะ  หนองน้ำสาธารณะ  ป่าช้าสาธารณะ  เป็นต้น

๓)  เกิดขึ้นโดยผลของกฎหมาย  เช่น  การสงวนหวงห้ามตามกฎหมาย  การอุทิศให้เป็นที่สาธารณะ  ไม่ว่าจะเป็นโดยตรงหรือโดยปริยาย  การยกให้หรือซื้อขายตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  เป็นต้น

 

ประเภทการจดทะเบียน

          ๑.  โอนเป็นที่สาธารณประโยชน์  หมายถึง  กรณีที่ผู้มีชื่อในหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินได้ขอจดทะเบียนโอนที่ดินทั้งแปลงให้เป็นที่สาธารณประโยชน์  ไม่ว่าจะมีค่าตอบแทนหรือไม่ก็ตาม

๒.  แบ่งหักเป็นที่สาธารณประโยชน์  หมายถึง  กรณีที่ผู้มีชื่อในหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินได้ขอโอนที่ดินเพียงบางส่วนไม่เต็มทั้งแปลงให้เป็นที่สาธารณประโยชน์  โดยมีการรังวัดกันส่วนที่ประสงค์จะโอนให้เป็นที่สาธารณะออกจากหนังสือแสดงสิทธิในที่ดิน  ทั้งนี้ไม่ว่าจะมีค่าตอบแทนหรือไม่ก็ตาม

 วิธีดำเนินการ

           ๑. การขอจดทะเบียนโอนเป็นที่สาธารณประโยชน์

                 –  ผู้ขอยื่นคำขอตามแบบพิมพ์ ท.ด.๙  และ ท.ด.๑  โดย ท.ด.๑  เป็นรายงานการเปลี่ยนแปลงทางทะเบียนสอบสวนและดำเนินการตามระเบียบ

๒.  การขอแบ่งหักเป็นที่สาธารณประโยชน์

–  ผู้ขอยื่นคำขอแบ่งหักเป็นทางสาธารณประโยชน์ตามแบบพิมพ์ ท.ด.๙  แล้ว  ส่งเรื่องให้ฝ่ายรังวัดดำเนินการ

–   เมื่อฝ่ายรังวัดดำเนินการเสร็จแล้ว  จะส่งเรื่องคืนฝ่ายทะเบียนเพื่อแจ้งผู้ขอมาดำเนินการจดทะเบียน

                         –    ในวันที่ผู้ขอมาจดทะเบียน ให้ยื่นคำขอตามแบบพิมพ์ ท.ด.๑ สอบสวน และดำเนินการตามระเบียบ

กฎหมายและคำสั่งที่เกี่ยวข้อง

–  ป.พ.พ.  มาตรา  ๑๓๐๔ – ๑๓๐๗

–  คำสั่งกรมที่ดินที่ ๒๔/๒๕๑๓   ลงวันที่  ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๑๓

สาระสำคัญ

– การโอนที่ดินให้เป็นที่สาธารณประโยชน์ คือ การที่เจ้าของที่ดินมีเจตนายกที่ดินของตนให้เป็นทรัพย์สินสำหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน  หรือจะขายให้แก่ส่วนราชการก็ได้  แต่ไม่ว่าจะเป็นการยกให้หรือขายตาม ป.พ.พ. ก็ตาม ที่ดินนั้นย่อมตกเป็นทรัพย์สินของแผ่นดินตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๐๔

–  สาธารณสมบัติของแผ่นดิน  ถือเป็นทรัพย์นอกพาณิชย์ตาม  ป.พ.พ. มาตรา ๑๔๓  ใครจะนำสาธารณสมบัติของแผ่นดินไปให้ผู้อื่นเช่า สัญญาเช่าย่อมเป็นโมฆะ (คำพิพากษาฎีกาที่ ๙๒๐-๙๒๑/๒๕๒๒)  การจะอ้างสิทธิขอจดทะเบียนภาระจำยอมตาม  ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๑๒ นั้นจะนำมาใช้แก่สาธารณสมบัติของแผ่นดินมิได้ (คำพิพากษาฎีกาที่  ๑๑๕๙/๒๕๑๑  ประชุมใหญ่)  ซื้อที่สาธารณประโยชน์ซึ่งเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินจากการขายทอดตลาด ตามคำสั่งศาล ก็ไม่ได้กรรมสิทธิ์ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๓๐  (คำพิพากษาฎีกาที่ ๖๒๒/๒๕๑๐)  นอกจากนี้ใครจะนำที่สาธารณสมบัติของแผ่นดินไปทำสัญญา  ก่อให้เกิดภาระจำยอม  สิทธิอาศัย  สิทธิเหนือพื้นดิน  และภาระติดพันในอสังหาริมทรัพย์ สัญญานั้นย่อมเป็นโมฆะตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๕๐

–  ทรัพย์สินที่เป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินนั้นจะโอนแก่กันไม่ได้ (ป.พ.พ. มาตรา ๑๓๐๕)  กล่าวคือจะนำไปทำสัญญาซื้อขาย  ให้  แลกเปลี่ยน  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ไม่ได้ หากกระทำไปสัญญาดังกล่าวย่อมเป็นโมฆะ  (คำพิพากษาฎีกาที่  ๕๐๖/๒๕๐๕, ๔๕๓/๒๕๑๒) เว้นแต่จะอาศัยอำนาจแห่งบทกฎหมายเฉพาะหรือพระราชกฤษฎีกาจึงจะทำได้  ดังรายละเอียดในประมวลกฎหมายที่ดิน มาตรา ๘ วรรคสอง