โฉนดที่ดินเป็นเอกสารทางกฎหมายที่ประกอบด้วยรายละเอียดหลายอย่าง ซึ่งผู้ครอบครองหรือผู้สนใจซื้อควรทำความเข้าใจเพื่อหลีกเลี่ยงข้อพิพาท โดยเฉพาะส่วนที่มักสร้างความสับสน เช่น เนื้อที่ ระวาง และเขตติดต่อ หากอ่านไม่เป็นหรือไม่เข้าใจ อาจทำให้ซื้อที่ดินผิดแปลง ถูกเอาเปรียบ หรือใช้ประโยชน์ไม่เต็มที่
สิ่งแรกที่ควรดูคือ “เนื้อที่” ซึ่งในโฉนดมักระบุเป็น ไร่ งาน ตารางวา ผู้ซื้อต้องตรวจสอบให้ตรงกับพื้นที่จริง หากเนื้อที่ไม่ตรงมากเกินไป อาจเกิดจากการรังวัดผิดพลาดหรือการบุกรุก การแก้ไขทำได้โดยการยื่นคำร้องรังวัดใหม่ที่สำนักงานที่ดิน
ต่อมาคือ “ระวาง” หรือแผนที่รังวัดที่กรมที่ดินจัดทำขึ้น แสดงที่ตั้งของแปลงที่ดินในเขตตำบลหรืออำเภอ พร้อมระบุหมายเลขแปลงและพิกัด ระวางมีความสำคัญเพราะใช้ตรวจสอบว่าที่ดินมีอยู่จริงและไม่ทับซ้อนกับแปลงอื่น ผู้ซื้อควรขอแผนที่ระวางจากสำนักงานที่ดินเพื่อตรวจสอบร่วมกับการลงพื้นที่จริง
อีกประเด็นที่สำคัญคือ “เขตติดต่อ” ซึ่งบ่งบอกว่าที่ดินติดกับแปลงของใครหรือสิ่งใดบ้าง เช่น ถนนสาธารณะ แม่น้ำ หรือคลอง หากที่ดินติดถนนใหญ่ก็มักมีมูลค่าสูงกว่า ในทางกลับกัน หากเป็นที่ดินตาบอด ไม่มีทางออกสาธารณะ ก็อาจสร้างปัญหาในการใช้ประโยชน์ภายหลัง
นอกจากนี้ ควรตรวจสอบข้อความบันทึกด้านหลังของโฉนด ซึ่งจะแสดงภาระผูกพันต่าง ๆ เช่น การจำนอง การขายฝาก หรือภาระจำยอม เพราะสิ่งเหล่านี้ส่งผลโดยตรงต่อสิทธิในการใช้ที่ดิน หากละเลย อาจกลายเป็นปัญหาใหญ่ในอนาคต
สรุปแล้ว การอ่านโฉนดที่ดินให้เข้าใจเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับทั้งผู้ถือครองและผู้ลงทุน การตรวจสอบเนื้อที่ ระวาง เขตติดต่อ และภาระผูกพันอย่างละเอียด จะช่วยลดความเสี่ยงและทำให้การตัดสินใจซื้อขายหรือใช้ประโยชน์ที่ดินมีความมั่นใจมากขึ้น
