การที่โฉนดที่ดินหายถือเป็นปัญหาสำคัญที่เจ้าของที่ดินไม่ควรมองข้าม เพราะโฉนดเป็นเอกสารสิทธิที่มีมูลค่าทางกฎหมายสูงสุด หากสูญหายหรือถูกขโมย อาจก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการถูกปลอมแปลงและนำไปใช้ทำธุรกรรมโดยมิชอบ เช่น การแอบอ้างซื้อขายหรือจำนองโดยไม่ได้รับอนุญาต
ขั้นตอนแรกเมื่อโฉนดหายคือการรีบแจ้งความต่อสถานีตำรวจท้องที่ทันที เพื่อให้มีบันทึกเป็นหลักฐานทางกฎหมายว่ามีการสูญหายจริง ใบแจ้งความนี้จะเป็นเอกสารสำคัญในการยื่นขอออกใบแทนโฉนดที่สำนักงานที่ดิน
จากนั้น เจ้าของต้องนำใบแจ้งความไปยื่นคำร้องต่อสำนักงานที่ดินที่โฉนดออกไว้ เจ้าหน้าที่จะตรวจสอบข้อมูลเบื้องต้นและดำเนินการประกาศในราชกิจจานุเบกษา หรือหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น เพื่อเปิดโอกาสให้บุคคลที่เกี่ยวข้องเข้ามาคัดค้านหากมีสิทธิทับซ้อนหรือข้อพิพาทใด ๆ
เมื่อครบกำหนดระยะเวลาประกาศและไม่มีผู้คัดค้าน สำนักงานที่ดินจะออกใบแทนโฉนดให้แก่เจ้าของ โดยโฉนดใบแทนนี้มีผลทางกฎหมายเช่นเดียวกับโฉนดเดิม สามารถใช้ในการซื้อขาย จำนอง ขายฝาก หรือเป็นหลักประกันได้เหมือนปกติ
อย่างไรก็ตาม กระบวนการออกใบแทนโฉนดอาจใช้เวลาหลายเดือน เนื่องจากต้องผ่านขั้นตอนการตรวจสอบและการประกาศตามกฎหมาย ดังนั้นเจ้าของที่ดินควรเก็บรักษาโฉนดไว้ในที่ปลอดภัย เช่น ตู้นิรภัยในบ้าน หรือฝากเก็บไว้กับธนาคาร เพื่อป้องกันการสูญหายในอนาคต
สรุปแล้ว หากโฉนดที่ดินหาย เจ้าของต้องรีบแจ้งความและดำเนินการขอออกใบแทนที่สำนักงานที่ดิน แม้ขั้นตอนอาจใช้เวลาและมีค่าใช้จ่าย แต่ก็เป็นวิธีเดียวที่จะทำให้กลับมามีเอกสารสิทธิที่ถูกต้องตามกฎหมาย และลดความเสี่ยงในการถูกนำโฉนดไปใช้โดยมิชอบ
